Sầu Riêng Việt Nam Đã Đến Lúc Thay Đổi Thị Trường

Quý I/2025, xuất khẩu sầu riêng giảm hơn 60%, giá rớt mạnh và lệ thuộc Trung Quốc – Nông sản Việt cần chiến lược mới để thoát thế bị động.

Thị trường Trung Quốc mở cửa: Điều kiện cần nhưng chưa đủ

Ngày 22/5/2025, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật công bố thông tin mới nhất về hoạt động cấp mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói sầu riêng xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Theo đó, Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) đã phê duyệt thêm 829 mã số vùng trồng và 131 mã số cơ sở đóng gói – nâng tổng số lên 1.396 vùng và 188 cơ sở trên toàn quốc.

Đây là bước tiến quan trọng giúp sầu riêng Việt Nam mở rộng quy mô xuất khẩu chính ngạch. Tuy nhiên, theo nhận định của Cục trưởng Huỳnh Tấn Đạt, việc được cấp mã số mới chỉ là điều kiện đầu vào – tức là điều kiện cần. Để phát triển bền vững, ngành sầu riêng Việt Nam cần tiếp tục đầu tư vào chất lượng sản phẩm, kỹ thuật trồng trọt và cải thiện chiến lược thị trường.

Xuất khẩu sầu riêng lao dốc: Báo động từ nội lực yếu

Sụt giảm nghiêm trọng về lượng và giá trị

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, tổng lượng sầu riêng xuất khẩu trong quý 1/2025 chỉ đạt 26.860 tấn, trị giá 98,2 triệu USD. So với cùng kỳ năm 2024, sản lượng giảm tới 52,7% và giá trị giảm đến 61,1%. Đây là mức giảm sâu đáng báo động, phản ánh những khó khăn lớn mà ngành đang phải đối mặt, dù đang sở hữu lợi thế diện tích trồng lên đến 180.000 ha, sản lượng ước đạt 1,55 triệu tấn.

Sự lệ thuộc quá lớn vào thị trường Trung Quốc

Trung Quốc hiện chiếm hơn 90% sản lượng sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam. Khi quốc gia này siết kiểm soát chất lượng, áp dụng tiêu chuẩn nghiêm ngặt và thủ tục kiểm dịch chặt chẽ hơn, hàng nghìn tấn sầu riêng của Việt Nam lập tức gặp khó đầu ra. Việc lệ thuộc quá lớn khiến ngành sầu riêng luôn trong tình trạng bị động.

Cần một chiến lược thị trường chủ động và bền vững

Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu

Để giảm rủi ro và mở rộng cơ hội, ngành sầu riêng Việt Nam cần từng bước tiếp cận các thị trường tiềm năng khác như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông, EU và Mỹ. Dù yêu cầu chất lượng cao hơn, đây là những thị trường có sức mua tốt và ít biến động chính sách. Việc chinh phục các thị trường này đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc vào tiêu chuẩn canh tác, truy xuất nguồn gốc và quy trình sau thu hoạch.

Rải vụ: Từ kỹ thuật trở thành chiến lược thị trường

Thay vì thu hoạch ồ ạt theo mùa, việc rải vụ hợp lý giúp giảm áp lực cho thị trường, tránh tình trạng “dội chợ” khiến giá rớt thê thảm. Đây không chỉ là kỹ thuật nông nghiệp mà còn là giải pháp chiến lược điều tiết cung cầu, học hỏi kinh nghiệm từ Thái Lan – quốc gia hàng đầu về xuất khẩu sầu riêng.

Tăng cường liên kết chuỗi và giám sát chất lượng

Hợp tác xã và doanh nghiệp đóng vai trò then chốt

Liên kết giữa nông dân – hợp tác xã – doanh nghiệp – cơ quan quản lý cần được siết chặt hơn nữa. Các hợp tác xã cần tổ chức đào tạo kỹ thuật, hướng dẫn sản xuất theo chuẩn và ký kết hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp xuất khẩu. Các doanh nghiệp đầu mối cần thực hiện đúng quy trình sơ chế, đóng gói, kiểm dịch đã đăng ký với đối tác Trung Quốc.

Công nhân đóng gói sầu riêng trong nhà máy hiện đại. Ảnh: internet 

Siết chặt giám sát mã vùng trồng

Trước lo ngại về việc một số vùng trồng vi phạm quy định về chất lượng, Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk đã gửi kiến nghị đến Bộ Nông nghiệp & Môi trường yêu cầu rà soát lại quy trình cấp mã vùng trồng và xử lý nghiêm những vi phạm. Đây là động thái cần thiết để bảo vệ uy tín của toàn ngành, tránh tình trạng “con sâu làm rầu nồi canh”.

Xây dựng thương hiệu sầu riêng Việt Nam trên trường quốc tế

Cần kể câu chuyện khác biệt của sầu riêng Việt

Hiện nay, sầu riêng Việt Nam vẫn chưa có thương hiệu rõ nét trên thị trường quốc tế. Việc xây dựng thương hiệu quốc gia cần đi kèm với chiến lược truyền thông bài bản: từ bao bì, nhãn mác, mã QR truy xuất nguồn gốc cho đến chiến dịch truyền thông số thông qua nền tảng thương mại điện tử, KOLs và các hội chợ quốc tế.

Nâng giá trị thay vì chạy theo số lượng

Muốn có vị thế cao hơn, ngành sầu riêng Việt Nam cần thay đổi từ tư duy “bán trái cây” sang “bán giá trị và câu chuyện”. Điều này giúp sản phẩm được người tiêu dùng tin tưởng, sẵn sàng trả giá cao và trở nên cạnh tranh hơn so với sầu riêng Thái Lan hay Malaysia.

Nông dân Việt Nam áp dụng kỹ thuật trồng sầu riêng rải vụ. Ảnh: internet 

Kết luận

Việc Trung Quốc mở rộng cấp mã số vùng trồng chỉ là khởi đầu. Để phát triển bền vững và thoát khỏi cảnh “trúng mùa mất giá”, ngành sầu riêng Việt Nam cần chuyển mình toàn diện:

•  Nâng cao nội lực chất lượng sản phẩm
  
  
•  Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu
  
  
•  Liên kết chuỗi chặt chẽ và chuyên nghiệp hóa sản xuất
  
  
•  Xây dựng thương hiệu sầu riêng Việt trên thị trường quốc tế
  
  

Thời cơ đang đến, nhưng nếu không thay đổi chiến lược ngay từ hôm nay, ngành sầu riêng Việt có thể tự đánh mất cơ hội vươn ra toàn cầu.